Türkiye’de klasikleşen ve tıpkı vakitte ulusallaşan bu tabağın ismi aslında ‘Acem çay tabağı’.
Kökeninin İran’a ilişkin olduğu düşünel bu çay tabakları ‘nalbeki’ ismiyle anılıyor. Uzun yıllar boyunca kullanılmış ve günümüzde de varlığını hâlâ sürdüren bu çay tabağının dizaynının kime ilişkin olduğu ise meçhul.
Webtekno’dan Asya Melis Akdoğan’ın derlemesine nazaran Türkiye’de bu tasarımı birinci etapta üretip dağıtımını yapan kuruluşun İstanbul Porselen olduğu iddia ediliyor. Hatta bu tabağa biçimini veren kalıpların hâlâ varlığını sürdürdüğü ve üretimine de bu biçimde devam edildiği biliniyor.
“Çay tabağı bilinmeyen mana barındırıyor”
Nalbekilerin üzerindeki renk ve haller, itinasız bir dizayndan çok birkaç saklı mana barındırıyor. Birinci etapta bu çay tabağına gözümüz iliştiğinde canlı kırmızı renkler dikkatimizi çekiyor. Mavi ve yeşil renklilerinin kullanımı az da olsa devam etse de genelde kırmızı oluşuyla ulusallaşan bu tabaklardaki kırmızılıkların yanında, tabağın dizaynının geri kalanına ise beyaz renk hakim.
Bu kırmızılıkların manası, çayın geldiğinde tavşan kanı görünmesini sağlamak.
Motifler ne manaya geliyor?
Nalbekilerin orta kısmında yer alan çiçek motifine penç ismi verilir. Penç, Türk sanatına ilişkin süsleme eserlerinde, çoğunlukla karşımıza çıkan bir desen olmasının yanında Farsçada “5” manasına gelir ve tekrar bu motif yaprak sayısına nazaran isimlendirilir.
Yan tarafta yer alan kırmızı lekelerin de parmak izlerini temsil ettiği ve 7 tane olması sebebiyle haftanın günlerini tabir ettiği konusunda çeşitli görüşler bulunmakta. Hatta kimi köy ve kasabalarda da yapıldığı bilinen bu tabaklardaki kırmızı renkli beneklerde, köylü bayanların dokunuşu olduğu da söylentiler ortasında.